Roman nedir? Türk edebiyatında ve dünya edebiyatında roman türlerine örnekler. Roman nedir konusunun anlatımı ve dünya edebiyatı ile Türk roman edebiyatında roman türlerine örnekler.
Polisiye, Psikolojik, sosyal, tezli, egzotik, naturalist, realist, tahlil ve diğer roman türleri…
Tarihi roman, macera romanı, sosyal roman, tahlil romanı, bilim kurgu romanlarının Türk edebiyatındaki ilk örnekleri, dünya edebiyatındaki örnekleri.
ROMAN NEDİR?
Olmuş ya da olabilir nitelikteki olayları ve konuları ele alan edebî türlere Roman denir. Diğer türlerden ayrılan en önemli özelliği, uzunluğudur. Romanlarda, toplumsal olaylar ve ilişkiler gerçeklere uygun bir tarzda ele alınır.
Türk edebiyatında önceki yüzyıllarda roman türüne benzer edebî eserler mevcuttur. Bunlar:
Halk Hikâyeleri (Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin gibi.)
Meddah Hikâyeleri
Dinî Hikâyeler (Hz. Ali’nin Cenkleri gibi)
Destanî Hikâyeler (Dede Korkut Hikâyeleri, Battal Gazi Destanı gibi)
# Avrupaî tarzda ilk roman, Tanzimat döneminde yazılmıştır. Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat.
# Namık Kemal’in “İntibah”, ilk edebi Türk romanıdır.
# Nabizâde Nazım’ın “Karabibik”, ilk köy romanıdır.
# Yusuf Kâmil Paşa’nın Fenelon’dan çevirdiği “Telemak”, ilk çeviri romandır.
Romanlarda, şu ögeler üzerinde önemle durulmalıdır:
Konu,
Kişiler (şahıslar, kahramanlar)
Çevre (mekân)
Zaman,
Ana düşünce ve
Anlatım tarzı (üslûp).
Konularına Göre Roman Türleri
TARİHİ ROMAN
Konusunu tarihten alan veya olayın tarihte yaşanmış gibi anlatıldığı romanlardır. Bu romanlarda geçmişin yaşantısı, kıyafeti ve düşünce yapısı yer alır.
# Türk edebiyatında tarihi romanın ilk denemesi Ahmet Mithat‘ın Yeniçeriler adlı romanıdır.
# Batılı anlamda ilk tarihsel roman, Namık Kemal‘in “Cezmi“adlı romanıdır.
Tarihi Roman Örnekleri
Deli Kurt (Nihal Atsız),
Monte Cristo (Alexandre Dumas),
Devlet Ana (Kemal Tahir),
Küçük Ağa (Tarık Buğra) tarihi roman özelliği taşıyan romanlardan bazılarıdır.
Macera Romanı
Sürekli bir hareketin hâkim olduğu romanlardır. Bu tür romanlarda olaylar, okuyucuyu şaşırtacak ve heyecanlandıracak biçimde gelişir. Polisiye, Serüven, Aksiyon romanı da denir. Egzotik romanlar da macera romanları kapsamında düşünülebilir. Avrupa’ya uzak ülkelerin manzaralarını, oralarda yaşayanların töre ve geleneklerini anlatmak esastır.
Macera Romanına Örnekler
Robinson Crusoe (Daniel Defoe),
Define Adası (Stevenson),
Hasan Mellah (A. Mithat Efendi) macera romanlarından bazılarıdır.
Sosyal Roman
Toplum yaşamını veya toplumdaki olayları konu edinen romanlardır. (İhtilaller, sınıf kavgaları, ırkçılık, köyden şehre göç, yoksulluk vb.) Toplumda yer bulan olgu ve olaylar, gelenek ve görenekler bu roman türünde ele alınır. Sosyal roman üç farklı şekilde karşımıza çıkar.
1. Töre romanı: Gelenek ve görenek ağırlıklı romanlardır.
2. Tezli roman: Belli bir düşünceyi savunan romanlardır. (Hüseyin Rahmi‘nin”Ben Deli miyim?”)
3. Köy romanı: Kişileri köyde yaşayan, köylünün dünya görüşü doğrultusunda oluşturulan romanlardır.
Sosyal Roman Türüne Örnekler
Bereketli Topraklar Üzerinde (Orhan Kemal),
Sefiller (Victor Hugo),
Meyhane (Emile Zola),
Gazap Üzümleri (John Steinbeck) sosyal roman örnekleridir.
Tahlil Romanı
Kişilerin ruh hallerini veya ruhsal çözümlemeleri konu alan romanlardır. Tahlili roman, Psikolojik roman veya Ruhbilimsel roman diye de adlandırılır.
Tahlil Romanına Örnekleri
# Mehmet Rauf‘un “Eylül“ü bu türün edebiyatımızdaki ilk örneğidir.
Peyami Safa‘nın “Matmazel Noralya’nın Koltuğu”, “Bir Tereddütün Romanı “”Dokuzuncu Hariciye Koğuşu “,
Dostoyevski‘nin “Suç ve Ceza”adlı romanı bu türdendir.
Bilimkurgu Romanı
Teknoloji ve bilimin imkânlarından faydalanarak olayları sürdüren, bilim ve teknolojiyi işleyen romanlardır. İngiliz ve Amerikan romancılığına özgü bir tür olan gotik roman, bilimkurgu romanın temelini oluşturur.
Akımlarına Göre Romanlar
Benimsenen edebi akımın ilkeleri çerçevesinde oluşturulan romanlardır.
Realist Roman
Olayları, insanları ve toplumları gerçekçi açıdan yansıtan romanlardır. Gözlem ve araştırma esastır. Gerçekler, görülenler ve incelemeler önemlidir.
Realist Roman Örnekleri
Stendhal’in Kızıl ile Kara,
Tolstoy’un Savaş ve Barış,
Halit Ziya’nın Mai ve Siyah adlı eserleri realist akımın etkisindedir.
# Türk edebiyatında İlk realist roman, Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”dır.
Romantik Roman
Bu roman türünde kişilerin duyguları, arzuları ve düşünceleri, içten gelen doğal ve gerçek olgular gibi görülür. Olaylar duygusal bir tavırla yansıtılır.
Romantik Roman Örnekleri
Sir Walter Scott’un tarihsel romanları,
Jean Jack Rausseau’nun eserleri,
Goethe’nin “Genç Verther’in Acıları” adlı romanı,
Namık Kemal’in Intibah’ı,
Victor Hugo’nun “Sefiller” adlı eseri romantik özellik taşıyan romanlardır.
Natüralist Roman
Natüralist roman yazarı bir bilim adamı edasıyla romanını yazar. Realist romanla büyük benzerlikleri vardır. Ancak natüralist roman realist romana göre ilme ve araştırmaya daha çok önem verir.Toplumu adeta bir laboratuvar olarak düşünürler ve eserlerini bu laboratuvar içinde, ilmi verilere bağlı kalarak kaleme alırlar. İlimlerin vardığı sonuçlara göre neticeye ulaşmaya çalışırlar.
Naturalist Roman Örnekleri
Emile Zola’nın “Meyhane”,
Alphonse Daudet’in “Jack” adlı eserleri natüralist romana örnek olarak gösterilebilir.
# Edebiyatımızda ilk natüralist roman Nabızade Nazım’ın”Zehra”adlı eseridir.
Postmodern Roman
Bu roman türünde yazar, dış dünyayı birebir yansıtmaktan özellikle kaçınır. Gerçekliği temsil etmekten çok, anlam çoğulluğunu hedeflerler. Çünkü onlara göre dil değil, anlam gerçekliği ifade edebilir. Postmodern romanda en önemli şey okuyucudur. Okuyucu anlamı üretecek olan kişidir. Daha önceleri teknik bir hata olarak görülen yazarın kendini belli etmesi özellikle kullanılır.
Postmodern Roman Örnekleri
Dünya edebiyatında postmodern roman örnekleri,
İtalio Calvino (Bir Kış Günü Eğer Bir Yolcu ),
Umberto Eco (Gülün Adı ve Foucault’nun Sarkacı),
Türk postmodern roman örnekleri;
Oğuz Atay (Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, Korkuyu Beklerken),
Selim Savaş Karakaş (Aşkın Gizemi),
Orhan Pamuk (Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap, Yeni Hayat),
Elif Şafak, (Mahrem, Pinhan, Bit Palas, Baba ve Piç) postmodern roman yazarlarıdır.
Postmodernizm: Sanatla gündelik yaşam arasındaki sınırları silme, elit ve popüler kültürle, farklı sanat biçimleri arasındaki ayrımları aşma arzusu. Modernist anlayışın canlılığını kaybetmesiyle ortaya çıkan çeşitli üslup ve yönelişlerin adıdır postmodernizm.
Edebiyatımızdaki İlklere Bir kez daha göz atalım…
Roman Türlerinin Edebiyatımızdaki İlk Örnekleri
İlk yerli roman: Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat
İlk çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa/ Fenelon’dan Telemak /1859
İlk köy romanı: Nabizade Nazım / Karabibik
İlk natüralist roman: Nabizade Nazım / Zehra
İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül
İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası
İlk tarihî roman: Namık Kemal / Cezmi
İlk tarihi roman: Namık Kemal / Cezmi, A. Mithat / Yeniçeri
Roman Türü dışında bazı ilkler…
İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi / Şair Evlenmesi /1859
İlk hikâye kitabı: A:Mithat /Letaif-i Rivayet
İlk fıkra yazarı: Ahmet Rasim
İlk Türkçe yazılan ilk kitap: Kutadgu Bilig
Dünya edebiyatındaki ilk modern roman: Cervantes/Don Kişot