Cümlenin ögeleri kaça ayrılır? Cümlenin ögeleri konu anlatımı. Cümlenin ögeleri online testlerine aşağıdaki konu anlatımından sonra ulaşabilirsiniz. Cümleyi ögelerine ayırmada dikkat edilmesi gereken püf noktalar. Cümlenin ögeleri nedir? Cümlenin ögeleri kaç tanedir?
Cümlenin ögeleri konusunun anlatımı ile örnek cümleler ve soru çözümleri.
Öğe mi? Öge mi?
Doğru kullanım “öge” sözcüğüdür. Öge, birleşik bir şeyi oluşturan basit unsurlardan her biri anlamındadır. Bir düşünceyi, duyguyu, haberi, isteği, işi, durumu vb. ifade etmek için kurulan yapılara cümle adı verilir.
Cümle, yüklem ve ona bağlı ögelerden meydana gelir.
Cümlenin Ögeleri
Cümlenin ögeleri yukarıdaki şemada belirtilmiştir. Yukarıda belirtildiği gibi cümlenin iki temel ögesi bulunmaktadır. Bunlar özne ve yüklemdir.
YÜKLEM:
Yüklem nedir? Yüklemin özellikleri nelerdir? Yüklem nasıl bulunur? Cümlenin temel ögesidir. Kip eki (zaman ekleri), kişi (şahıs) eki almış fiiller ve ek eylem (idi, imiş, ise) almış bir isim yüklem olabilir. Yüklem dışında tüm ögeler yükleme sorulan sorular yardımıyla bulunurlar.
Çekimli eylem: Çekimli eylem nedir? Çekimli eylem nasıl bulunur? Testlerde sık sık karşınıza çıkabilecek bir soru tarzıdır. Çekimli eylem, sorularında dikkat etmeniz gereken önemli noktalardan biri de ek eylem alarak isim olan yüklemlerde çekimli eylem aramamalısınız.
Çekimli eylem denince aklınıza fiil gelmeli, fiil olan yerde çekimli eylem vardır.
Her şey istediğim gibi oldu.
Güzel bir gün geçirdik.
İsim soylu sözcüklerin yüklem olması:
Evimiz oldukça sağlamdı.
En sevdiğim akrabam amcamdı.
Yüklem tek bir sözcük de olabilir birden fazla sözcükten de oluşabilir. Bunlar:
Yüklem, tamlama olabilir. Tamlamalar bölünemez ve tek bir öge olarak kabul edilir.
En sevdiğim gömleğim mavi gömleğimdi. (Sıfat Tamlaması – yüklem oldu)
Bugünkü dersimizin ana konusu zamanın değeriydi. (İsim Tamlaması – yüklem oldu)
Edat ile öbekleşmiş, birleşmiş, yüklemleri de ayıramayız.
Ben o eski ben değilim.
Birleşik yapılı fiiller, yardımcı fiillerle oluşan fiiller tek bir ögeyi meydana getirirler.
Herkes ona yardım ediyor. (yüklem)
Benden arkadaşına telefon etmemi rica etti. (yüklem)
Deyimler, tek bir ögeyi karşılar.
Tek istediği çok çalışıp gözüne girmekti. (yüklem)
Bu söylediklerimi unutma, kulağına küpe olsun. (yüklem)
ÖZNE
Özne nedir? Özne nasıl bulunur? Özneyi bulmak için hangi sorular sorulur? Özneyi bulmak için bir diğer temel öge olan yükleme kim ve ne soruları sorulur.
Özne, gerçek ve sözde özne olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Eğer özne işi yapıyorsa gerçek özne, işi yapmıyorsa sözde özne olarak kabul edilir.
Gizli Özne: Özne cümlede olmak zorunda değildir. Gerçek özne olsa dahi cümlede belirtilmemiş ögelerdir.
Bana bunu da yaptı. (Kim? O==>> Gizli Özne==>> 0 )
Bize yarın geleceklermiş. (Kim? Onlar ==>> Gizli Özne ==>> Onlar )
Örnekler:
Ali ödevlerini zamanında yaptı. (Kim yaptı? ==>> Ali – İşi de Ali yaptığı için Ali gerçek öznedir)
Bulaşıklar yıkandı. (Yıkanan ne? ==>> Bulaşıklar – Yıkama işini bulaşıklar mı yaptı? Hayır bu sebeple Bulaşıklar sözde öznedir.)
NESNE
Nesne nedir? Nesne kaça ayrılır? Nesneyi bulmak için yükleme hangi sorular sorulur? Belirtli ve belirtisiz nesne olmak üzere ikiye ayrılır. Belirtili nesneyi bulmak için yükleme “neyi” “kimi” soruları sorulur. Belirtisiz nesneyi bulmak için ise yükleme “ne” sorusu sorulur.
NOT: Burada “ne” sorusunun yukarıda özneyi bulmak için de kullanıldığını görmüştük. İkisini birbirinden ayırmak için cümlede özne olup olmadığına bakacağız. Cümlede özneden sonra “ne” sorusuna cevap veren öge belirtisiz nesnedir.
Annem terlikleri kafama fırlattı. (Neyi? ==>> Terlikleri ==>> Belirtili Nesne)
Soruyu bilen arkadaşımızı öğretmenimiz ödüllendirdi. (Kimi? ==>> Arkadaşımızı ==>> Belirti Nesne)
Takdir aldığım için babam bisiklet aldı. (Ne aldı? ==>> Bisiklet ==>> Belirtisiz Nesne)
Çiçekler nihayet baharla birlikte yeşillendi. (Ne yeşillendi==>> Çiçekler ==>> Özne)
DOLAYLI TÜMLEÇ (YER TAMLAYICISI)
Dolaylı Tümleç nedir? Yer tamlayıcısı nedir? Dolaylı tümleç nasıl bulunur? Dolaylı tümleç soruları nelerdir? Yükleme sorulan kime, kimde, kimden, neye, nereye, nerede, nereden sorularına cevap veren ögedir. Dikkat ederseniz yönelme, bulunma ve çıkma anlamlarını taşıyan hallerdedir.
Diyarbakır’a bilet aldım. (Nereye? => Diyarbakır’a ==> Dolaylı Tümleç)
Öğretmenimize en sevdiğim kalemimi hediye ettim. (Kime hediye ettim?==>> Öğretmenimize ==>> Dolaylı Tümleç
Okuldan eve gidiyorum. (Nereden? Okuldan – Nereye? Eve ==>> Dolaylı Tümleç)
Zarf Tümleci:
Zarf tümleci nasıl bulunur? Yükleme sorulan ne zaman, nasıl, neden, ne ile, ne kadar, ne için, kim için, kiminle, kim tarafından sorularına cevap vermektedir. Zaman, miktar, sebep, birliktelik, araç, amaç ilişkisi taşır.
Yarın en mutlu günümüz olacak. (Ne zaman? ==>> Yarın==>> Zarf Tümleci)
Dışarıda bardaktan boşalırcasına yağmur yağıyor. (Nasıl yağmur yağıyor? Bardaktan boşalırcasına==>> Zarf Tümleci)
Bankaya üç yüz elli lira yatırdım. (Ne kadar? Üç yüz elli lira ==>> Zarf Tümleci)
Ara söz nedir? Ara cümle nedir?
NOT: Ara söz, ara cümleler cümlenin ögesi sayılmazlar.
Ara söz, Ara cümle: Cümle içinde açıklama yapmak, o anki durum hakkında yorum yapmak amacıyla iki virgül, iki kısa çizgi ya da ayraç içerisinde kullanılan sözlere, cümlelere denir.
İstanbul, o harika şehir, sonunda bize gülüyordu.
Dayım, o cimri adam, bizi hiç görmedi gitti.
NOT: Seslenmeler, ünlemler, bağlaçlar cümle dışı unsur olarak kabul edilebilmektedir. Ögeleri bulurken bu unsurları öge olarak kabul etmiyoruz.
Hey, sana söylüyorum!
Seninle gelirim ama bana sebebini söylemelisin.
Cümlenin Ögeleri konusunu pekiştirmeniz için buradaki Cümlenin Ögeleri Testini çözmenizi tavsiye ediyoruz.