Anlatım bozuklukları türlerine göre cümleler içeriğimizde anlatım bozukluklarına sebep olan yanlışlara örnek verilmiştir. Anlatım bozuklukları konu anlatımı niteliğinde olan bu içerik ile anlatım bozukluğu için birçok örneği bir arada bulabilirsiniz. Anlatım bozukluğu konu anlatımı çok uzun değildir kısa anlatım ile bol örnekler yapılarak konunun somut hale getirilerek anlaşılması kolaylaştırılmıştır. Örnekler üzerinden konu anlatımına bakıldığında konu daha kolay anlaşılacaktır. Anlatım bozuklukları bulmaca gibidir, ne kadar çok soru çözer, pratik yaparsanız karşınıza çıkan anlatım bozuklukları sorularını o kadar çabuk ve kolay çözebilirsiniz.
ANLATIM BOZUKLUKLARI
Anlatımın bozulmasına neden olan etkenler, anlam yönünden açık ve duru olmaması, anlatım yönünden dil bilgisi kurallarına aykırı ve noktalama yönünden eksik olmasıdır.
Açıklık: Bir cümleden herkesin aynı anlamı çıkarmasıdır.
Duruluk: Bir cümlede gereksiz sözcük kullanılmamasıdır.
Anlatım bozuklukları temelde ikiye ayrılır. Bunlar;
- Sözcük düzeyinde anlatım bozuklukları
- Cümle düzeyinde anlatım bozuklukları
Sözcük düzeyinde anlatım bozuklukları altıya ayrılır. Bunları ayrıntılı bir şekilde incelemeye başlayalım.
Gereksiz Sözcük Kullanımı Örnekleri
Bu kavram karşımıza çıktığında aklımıza ilk gelmesi gereken eş anlamlı sözcüklerdir. Eş anlamlı sözcüklerin cümlede bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Ayrıca kurum, kuruluş ve sınav gibi isimlerin kısaltmalarında son kısaltılan harfin açılımıyla tekrar yazılması da anlatım bozukluğuna yol açar.
- Çocuk kitapları merhameti, acımayı, sevgiyi öğretmelidir.
- Sınıfın boyu en kısa öğrencisini arkaya oturtmuşsun.
- Bugün sana çok gizli sırlarımı anlatacağım.
- Bizim zamanımızda ÖSS sınavı vardı.
- Vakfımıza karşılıksız bağışta bulundular.
Not: Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma ya da eksikliğe yol açmayan sözcükler gereksizdir.
“-dandır” , “-mak içindir” , “-dan ileri gelmiştir” gibi sözler neden bildirir. Bu sözlerin bulunduğu cümlelerde “sebebi, nedeni” gibi sözler kullanılırsa gereksiz sözcük kullanımına girer.
- Hasta olmasının sebebi soğuk su içmesindendir.
- Buraya gelmenizdeki tek amaç yazılıdan yüksek not almak içindir.
Yardımcı eylemin gereksiz kullanılması da anlatım bozukluğuna yol açar.
- Ahmet’in sınavda kopya çektiğini kuşku ediyorum.
- Öğrenciler, çözülecek olan sorulara tek tek baktı.
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması ve Örnekler
Anlam bakımından birbirine ters sözcüklerin aynı cümlede kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Genellikle “kesinlikle” ve “olabilirlik” anlamı taşıyan sözler bir arada kullanılır.
- Elbette ben de sınavda yüksek not alacağınızı sanıyorum.
anlatım bozuklukları - Eşimle aşağı yukarı tam on yıl önce tanıştık.
- Şüphesiz ki o da olanları duyunca çok üzülmüş olmalı.
- Bu son yaptığından eminim o da pişman olacak gibi.
- Muhtemelen bu sene takımımız kesinlikle şampiyon olacak.
Sözcüklerin Yanlış Anlamda Kullanılması ve Örnekler
Genellikle aynı kökten türeyen, yazılışları birbirine benzeyen veya anlamları birbirine çok yakın olan sözcüklerin birbirlerinin yerine kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
- Yeni öğretmen sınıfa girip öğrencilere kendini tanıştırdı.
- Senin sayende sınıfta kaldım.
- Vezüv etken bir yanardağdır.
- Ektiğin fidanlar boy vermeye başlamış.
- Bu tür bilimsel çalışmalar, dilimizin zenginleşmesine neden olacaktır.
Yanlış bağlaç kullanımı da anlatım bozukluğuna yol açar.
- Dışarısı çok sıcaktı ama hepimiz çok terledik.
Dışarısı çok sıcaktı ama kimse terlemedi.
Sözcüğün Yapısal Bozukluğu Örnekleri
Bir sözcük dilbilgisi kurallarına uygun olarak türetilmemesi anlatım bozukluğuna neden olur.
- Eşinin aldığı yesyeni yüzüğüyle arkadaşlarına hava atıyordu.
- Sen giderkene ben dönüyordum.
- Salih abi Güngören’de bakkalcılık yapıyor.
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması Örnek Cümleler
Sözcüğün yanlış yerde kullanılması amaçlananın dışındaki anlamlara sebep olabilir, bu da anlatım bozukluğuna yol açar.
- Ağrısız kulak delinir.
- Bugun ders dinlemekten çok başım ağrıyor.
- Son olaylar insanların daha çok ölmesine neden oldu.
- Lütfen, uykusuz yola çıkmayın!
- Bu petrolde ücretsiz yağ değiştirilir.
Atasözleri ve Deyimlerin Yanlış Kullanılması anlatım bozukluğu örnekleri
Deyimler ve atasözleri kalıplaşmıştır. Bu yüzden değiştirilemez, değiştirilirse anlatım bozukluğuna yol açar.
- Ağaç dalıyla gürler.
- O kadar çok acıktım ki midem zil çalıyor.
- Alma garibin ahını çıkar aheste aheste.
- Annesini görünce sevinçten etekleri tutuştu.
- Adamcağız öyle bir borcun altına girmiş ki dostlar başına…
Şimdi de cümle düzeyindeki anlatım bozukluklarını ele alalım.
Özne-Yüklem Uyumsuzluğundan Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları Örnekleri
- Kişiler Bakımından Uyum
1 . Tekil=Ben 1 . Çoğul=Biz
2 . Tekil=Sen 2 . Çoğul=Siz
3 . Tekil=O 3 . Çoğul=Onlar
Ben + Sen = Biz Ben + O = Biz
Ben + Sen + O = Biz
Sen + Sen = Siz Sen + O = Siz
O + O = Onlar
Türkçede özne kaçıncı kişiyse yüklem de o kişiyle çekimlenir.
- Bu işi sen ve Ahmet başarabilirsin.
- Pastayı kardeşim ve ben yapacaktım.
- Projeyi, ben, sen ve Aslı hazırlayacak.
b)Tekillik-Çoğulluk Bakımından Uyum
İnsan dışındaki çoğul kavramlar özne olduğunda yüklem tekil olur.
- Çiçekler susuzluktan kurumuşlar.
- Bu sopağın köpekleri sabaha kadar havladılar.
İnsan dışı varlıklar kişileştirilerek
özne olduğunda yüklem tekil olur.
- Dağlar beyaz atkılarını omuzlarına attı.
- Çiçekler bize selam getirdi.
Topluluk isimleri özne ise yüklem tekil olur.
- Kahraman ordumuz her savaşı kazanıyorlar.
- Takım sahaya çıktılar.
Özne Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları Örnek Cümleler
Cümlede öznenin bulunmayışı ya da özne olmayacak bir sözcük veya söz öbeğinin özne gibi kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.
- Çocuğun karnı acıkmıştı ve uykusuzdu.
- Hava soğuk olduğu için kimse dışarı çıkmadı, eve kapandı.
- Herkes görüyor ama yardım etmiyordu.
- Ahmet’in sinirleri epeyce bozulmuş, epeyce üzülmüştü.
- Soruyu çözemedi; çünkü çok zordu.
Yüklem Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Genellikle birden çok yargı bildiren cümlelerde yargıların tek bir yükleme bağlanması anlatım bozukluğuna yol açar.
- Sigarayı az içkiyi hiç içmem.
- Pikniğin bütün cefasını ben, sefasını o sürüyor.
- Ne sen beni ne de ben seni gördüm.
- İzmir’e iki kez, Ankara’ya hiç gitmedim.
- Çocuklarıyla bazen çok bazen hiç ilgilenmezdi.
Nesne Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Nesnenin olmayışından kaynaklanan anlatım bozukluklarıdır.
- Annesi oğluna sıkıca sarıldı, doyasıya öptü.
- Sana telefon etmiş, merak ediyormuş.
- Yardım muhtaç olanlara yardım eder, doyururdu.
- Öğrenciye her fırsatta bağırıyor, azarlıyordu.
- Onlara niye yardım ediyor, kolluyorsun.
Dolaylı Tümleç Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Yer tamlayıcısı olmayışından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
- Sizi önemseyen ve inanan insanlara kulak verin.
- Ali kimseyi incitmez, kötü söz söylemezdi.
- Alanya’yı çok sevmişti, dönmeyi düşünmüyordu.
- Karaya yaklaşıyor muyuz yoksa uzaklaşıyor muyuz?
- Duvarları kirletmek, yazı yazmak yasaktır.
Zarf Tümleci Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Zarf tümleci olmayışından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.
- Her zaman senin yanındayım, seni bırakmayacağım.
- Kötü bir beste yaptığımda beni eleştirir, tartışırdı.
- Arkadaşlarını aradı sonra buluştu.
- Asla yalan söylemedim, dürüst oldum.
Tamlama Yanlışlarından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
İsim ve sıfat tamlamalarında tamlayanla tamlananın uyumsuzluğu, bir sıfatla bir ismin ortak tamlanana bağlanması, tamlananın ögelerinin ya da eklerinin eksikliği anlatım bozukluğuna yol açar.
- Kırmızı güller ve ağaçlarla kaplı bir bahçede oturduk.
- Bu duygular geçici ve insanı yanıltıcı olduğu bilinmelidir.
- Arkadaşıma yardım ederek mutlu olmasını sağladı.
- Birçok seneler geçti.
Eylem-Eylemsi Arasındaki Çatı Uyuşmazlığından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Birinin etken diğerinin edilgen olmasından kaynaklanan anlatım bozuklarıdır.
- Bütün sorunlar halledilip öyle gidecekti.
- Bütün sahipsiz hayvanlar toplanıp şehir dışına götürecek.
- Sorular çok dikkatli okuyarak çözülsün.
- Çok emek harcanıp az para kazanabilmiş.
Zamir Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
tekil iyelik ekiyle belirtme durum eki bir sözcükte kullanıldığında anlam kalıplaşır. Bu da anlatım bozukluğuna yol açar.
- Bana ne söyleyeceğini biliyorum.
- Geleceğini ben de bilmiyordum.
- Ceketini dolaba astı.
Noktalama Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Noktalama işaretinin eksikliği açıklık ilkesine aykırıdır. Birden çok anlam çıkarılmasına neden olur. Bu da anlatım bozukluğuna yol açar.
- Genç doktora bir şeyler söyledi.
- Hırsız çocuğu kovaladı.
- Küçük çam ağacını bahçeye dikti.
Karşılaştırma Hatalarından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Bu tür cümlelerde anlam kapalılığı vardır. İki farklı anlam çıkabilmektedir.
- Ben müzik dinlemeyi senden çok seviyorum.
- Ayşe Hanım futbolla kocasından çok ilgileniyor.
- Bu kötü insanlara sizden çok kızıyorum.
- Sen Defne’yi benden çok tanırsın.
Mantık Yanlışlarından Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Cümlenin mantık kurallarına aykırı olması anlatım bozukluğuna yol açar.
- Son turda atlet arkasındaki yarışmacıyı bir hamlede geçti.
- En çok sevdiğim annem için resim yaptım.
- Yiyecek bir lokma ekmeğimiz hatta yemeğimiz bile yok.