Ahmet Cevdet Paşa kimdir? Hayatı, eserleri, biyografisi, kişiliği, edebi kişiliği, dili kullanış biçimi, sanatı hakkında bilgiler.
Ey halk! Geliniz, dinleyiniz, belleyiniz, ibret alınır. Yaşayan ölür, ölen fena bulur, olacak olur. Yağmur yağar, otlar biter. Çocuklar doğar, analarının babalarının yerini tutar. Sonra hepsi mahvolup gider. Vakaların ardı arkası kesilmez.
Ahmet Cevdet Paşa’nın Hayatı, Biyografisi (1822 – 1895)
Tanzimat edebiyatı yıllarının ünlü tarih yazarı. Eskiden bize bağlı Bulgaristan’ın Lofça kasabasında doğdu. Havı İbrahim Ağa’nın oğludur. Medrese öğrenimini ilerletmek için İstanbl’a geldi (1839). Felsefe, matematik, kozmoğrafya, doğla bilimler öğrendi. Bulgarca, Farsça, Arapça, Fransızca biliyordu. Mğderris oldu (1847). Çalışkanlığı, zekası, kuvvetli kültürü kısa zamanda tanınıp yükselmesini sağladı. Maarif Meclisi azalığına, Darükmuallimin müdürlüğüne atandı. Encümen-i Daniş üyeliğinde, Halep, Bursa, Yanya, Suriye valiliklerinde; beş defa Adliye, üc defa Maarif, iki defa Evkaf, birere defa Dahiliye, Ticaret, Ziraat Bankalıklarında bulundu (1873 – 1886). Meclis-i Has azası iken İstanbul’da öldü (25 Mayıs). Mezarı, Fatih Sultan Mehmet türbesi haziresindedir.
Ahmet Cevdet Paşa’nın Edebi Kişiliği, dili, üslubu
Cevdet Paşa zamanının en ünlü tarihçisi, hukuk bilgini olmakla kalmamış; Türk dilinin sadeleşip güzelleşmesi için büyük bir çaba göstermiştir. Türkçeyi, çağdaşları arasında en zevkli kullananların başında gelir. Sağlam, sade, kısa, özlü bir cümle yapısı vardır. Doğu kültürünün yanısıra Batı kültürünü de benimseyip uygulamış, modern görüşle ilk Türk tarihini yazmıştır. Şiirler de yazan Cevdet Paşa, Türkçenin başlıbaşına bir dil olduğunu savunmakla birlikte, bu yolda güzel örnekler vermiş, dilimizin ve edebiyatımızın gelişmesine bilinçli bir hamle kazandırmıştır. Ahmet Cevdet Paşa’nın hukuk, tarih, dil, edebiyat ve çeviri aralanlarında otuza yakıneseri vardır.
Ahmet Cevdet Paşa’nın Eserleri, kitapları
Kavaid-i Türkiye: Türkçenin dil bilgisi sayılan Kavâid-i Osmaniye (Osmanlıca Dilbilgisi, 1851); bu kitap sadeleştirilerek Kavaid-i Türkiye (Türk dilbilgisi, 1873) adı altında birçok defalar ders kitabı olarak basıldı.
Belagat-i Osmaniye: Recaizade Ekrem’in Talim-i Edebiyatı’na karşı Doğu kaynaklarından yararlanarak yazdığı, eski edebiyat kurallarnı öğreten kitabı Belâgat-i Osmaniye (Osmanlı Edebiyatı Bilgileri, 1881);
Tarih-i Cevdet: Tarihsel bir roman yazarı gibi karakterleri olaylarla birlikte, cazip fıkralar içinde tanıtan, binlerce belgenin ışığı altında otuz yılda yazdığı ünlü eseri Tarih-i Cevdet (12 cilt, 1854 – 1885)
Kısas-ı Enbiya: Hazret-i Adem’den Hazret-i Muhammed’e kadar gelen peygamberlerin hayat ve kıssalarını sade bir dille, benzersiz bir üslupla analtan Kısas-ı Enbiya (Peygamberler Tarihi, 12 cilt, 1874 – 1888)
Bunlardan başka çeşitli konularda daha birçok eserleri, hukuk alanında, Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’si vardır.