6. Sınıf Türkçe Sözcükte Anlam Konu Anlatımı (Örnekler)

6. sınıf Türkçe sözcükte anlam konu anlatımını ve sözcükte anlam konularıyla ilgili yan başlıklar için gerekli örnek cümleleri bu yazımızda bulabilirsiniz. 6. sınıf sözcükte anlam konusu özeti, örnekleri burada.

6. sınıf Türkçe dersi için hazırlanmış sözcükte anlam konusunun özgün anlatımını ve anlatım sonunda soruları çözebileceğiniz test bağlantılarını burada bulabileceksiniz.

6. sınıf Türkçe sözcükte anlam konu anlatımı için içindekiler kısmında yer alan başlıklara tıklayarak istediğiniz konuya hemen geçiş yapabilirsiniz.

6. sınıf Türkçe dersi sözcükte anlam konuları hakkındaki aklınıza takılan soruları ve anlamadığınız yerleri yorum atarak bizlere sorabilirsiniz.

6. Sınıf Türkçe Sözcükte Anlam Konu Anlatımı

Gerçek anlam

Sözcüğün duyduğumuzda bizde uyandırdığı ilk anlamına denir.

Örnek

→ Attığı taş müdür odasının penceresini kırdı.

→ Yukarıdaki örneği incelediğimizde kullanılan tüm kelimelerin gerçek anlamda kullanıldıklarını görebiliriz.

→ Haydi bir bardak çay içelim.

Mecaz Anlam

Bir sözcüğün temel (gerçek) anlamından tamamen koparak kazandığı yeni anlama denir.

Örnek

→ Bana ayak yapma!

Yukarıdaki örnekte ayak deyim içinde kullanılmış ve bir canlının ayakta durmasını sağlayan “ayak” anlamından tamamen koparak yeni bir anlam kazanmıştır.

→ Örnek: Bana çok soğuk davranıyorsun.

Yukarıda kalın olarak belirtilen soğuk kelimesi havanın soğuk olması anlamından tamamen koparak yeni bir anlam kazanmıştır. Burada davranışın iyi olmadığı anlamını vermektedir.

→ Örnek: O yanlışı yapınca gözümden düştü.

→ Gözden düşmek deyimi yine mesaj anlamda kullanılmıştır.

Not: Atasözleri ve deyimler genellikle mecaz anlamlıdırlar.

Yan Anlam

Sözcüklerin temel (gerçek) anlamından tam olarak kopmadan kazandıkları yeni anlama denir.

Örnekler: İstanbul Boğazı, masanın ayağı, uçağın kanadı, dolabın gözü, kapının kolu…

Yukarıdaki örnekleri incelediğimizde ayak, kanat, göz ve kol sözcükleri temel anlamlarından tamamen kopmayarak farklı bir anlam kazanmıştır. Yani masanın ayağı dediğimizde herhangi bir canlının ayağı olmasa da canlının ayağı nasıl canlıyı ayakta tutmayı sağlıyorsa masanın ayağı da aynı şekilde masayı ayakta tutmaktadır. Bu sebeple temel anlamla bağlantısını sürdürmektedir.

Terim Anlam

Bilim, sanat, spor, müzik vb. alanlara ait özel kavramlara terim denir.

Örnekler: penaltı, taç, akor, perde, sıfatlar, rasyonel sayılar, DNA…

NOT: Bir sözcüğün temel anlamda kullanılabilmesi için özel bir alana ait bir kavramı karşılıyor olması gerekmektedir.

Örneğin örnekler arasında verdiğimiz sıfatlar sözcüğü: “Sıfatına tükürdüğüm, kendini bir şey sanıyor.” cümlesinde geçtiği zaman artık terim anlam olmaktan çıkıp mecaz anlama geçmiştir.

Eş anlamlı kelimeler

Aynı anlama gelen kelimeler eş anlamlı kelimelerdir. Bunları benzer anlamlı kelimelerle zaman zaman karıştırabiliyoruz. Bu anlamdaki karışıklığı çözebilmek için bol bol soru çözmenizi ve kitap okumanızı öneririz.

Örnekler: uçak-teyyare, öğrenci-talebe, hediye-armağan, okul-mektep…

Zıt anlamlı kelimeler

Birbirinin tam tersi anlama sahip kelimelere zıt anlamlı kelimeler denir.

-sız, -siz ekleriyle yapılan kelimeler zaman zaman zıt anlamla karıştırılabilmektedir. Örneğin: Sevimli-Sevimsiz | dertli-dertsiz, gizemli-gizemsiz. Bu tarz sözcükler sadece olup olmama durumlarını belirtmekte ve zıt anlamlı sözcükler grubuna girmemektedir.

Örnekler: uzun-kısa, yaşlı-genç, zengin-fakir, güzel-çirkin, şişman-zayıf…

Eş sesli (sesteş) sözcükler

Yazılışları aynı fakat anlamları farklı sözcüklere sesteş ya da eş sesli sözcükler denmektedir.

Örnekler: gül, yüz, al, çay, el, dal, kaz, kaç, bin…

Bana bir güldü, dünyalar benim oldu.

Bahçeden kopardığım gülü görünce, bana nefretle baktı.

Bu ağaç dalı her an kopabilir.

Denize dalınca çok mutlu oluyorum.

Nitel anlamlı sözcükler

Nitel anlam, ölçülemeyen kavramlar için kullanılan anlamdır. Herhangi bir ölçü aracıyla ölçemeyeceğimiz bir kavramı karşılayan sözcük nitel anlamlı sözcüktür. Bunu da karıştırmamak için Nitelik kelimesinden geldiğini hatırlayabilirsiniz. Aşağıdaki örneklere baktığımızda daha iyi anlayacağız.

Örnekler: iyi, kötü, güzel, ahlaklı, yaramaz, deli, zeka, akıl…

Nicel anlamlı sözcükler

Ölçülebilen kavramları karşılayan sözcüklere nicel anlamlı sözcükler denir. Yani herhangi bir ölçme aracıyla ölçebildiğiniz bir kavramı karşılayan sözcüğe nicel anlamlı sözcük denir.

Örnekler: uzunluk, para, ağırlık, kilogram, sıcaklık, kısa…

Somut anlamlı sözcükler

Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılayabildiğimiz kavramları karşılayan sözcüklerdir.

Örnek: Tahta, lamba, masa, çerçeve…

Soyut anlamlı sözcükler

Beş duyu organımızla algılayamadığımız kavramları karşılayan sözcüklerdir.

Örnek: Rüya, fikir, zeka, hayal, dert, üzüntü, keder, düşünce, mutluluk…

Genel Anlamlı Sözcükler

Genel anlamlı sözcükler, herhangi bir türe ait bir kavramın genelinin kapsanmasına denir.

Genel anlamlı sözcükler: insan, hayvan, bitki, balık, kuş gibi…

Özel Anlamlı Sözcükler

Herhangi bir türün alt örneklerinden birini ya da birkaçını karşılayan kavramlara denir.

Genel ve özel anlamlı sözcükler konusu karşımıza genellikle genelden özele ya da özelden genele şeklinde çıkmaktadır.

Genelden özele sözcükler için örnek bir sıralama: kainat, evren, uzay, yıldız, dünya, kıta, ülke, şehir, semt, kasaba, mahalle, sokak, ev…

Özelden genele bir sıralama: Ayşe, kadın, insan, canlı… gibi.

Ad aktarması (Mecaz-ı Mürsel)

Bir sözcüğün benzetme amacı olmadan başka bir sözcüğün yerine yazılmasına mecaz-ı mürsel ya da ad aktarması denmektedir. Ad aktarması ile ilgili karşımıza direk sorulan sorular gelse de zaman zaman oluşumu hakkında da sorular gelebilmektedir. Bu yüzden aşağıda farklı yolla oluşturulan ad aktarması örneklerini dikkatle incelemenizi öneriyorum.

Örnekler:

Sınıfa haber ver. (içindekilere), sobayı yak (içindekileri), evi taşıyoruz (içindekileri) >>> iç dış ilişkisi

Nazım Hikmet’i okumayı çok seviyorum. >> yazar-eser ilişkisi

Ankara bu duruma sessiz kalmadı. >> şehir – yönetici ilişkisi

Barajın yapılmasına Batman tepki gösterdi. >>şehir-insan ilişkisi