6. Sınıf Türkçe Ses Olayları (Bilgisi) Konu Anlatımı

6. Sınıf Türkçe ses bilgisi konu anlatımı. 6. sınıf Türkçe ses olayları bol örneklerle konu anlatımı buradan okuyabilirsiniz Her bir sesi karşılayan en küçük ses birimine harf denir. Türkçede 21’i sessiz (ünsüz) 8’i sesli (ünlü) olmak üzere 29 harf vardır.

Sesli Harfler: a, e, ı, i, o, ö, u, ü

Sessiz harfler: Alfabemizde yukarıdaki sesli harfler dışında kalan harfler sessiz (ünsüz) harflerdir.

Sesli Harfler (Ünlü harfler): Kalın ünlüler ve ince ünlüler olmak üzere ikiye ayrılır.

Kalın ünlüler: a, ı, o, u

İnce Ünlüler: e, i, ö, ü

Sessiz harfler (ünsüz harfler): Sert ünsüzler ve yumuşak ünsüzler olmak üzere ikiye ayrılır.

Sert Ünsüzler: FıSTıKÇıŞaHaP (f,s,t,k,ç,ş,h,p)

Yumuşak Ünsüzler: Sert olmayan tüm ünsüzler yumuşak ünsüzdür.

Türkçemizde kelimeler ek alırken bazı değişimler görülür. Bunları ses olayları ya da ses bilgisi başlığı altında inceliyoruz.

Ünlü Harflerle İlgili Ses Olayları

1. Ünlü (Ses) Düşmesi

Türkçede genellikle dar ünlü ile biten bir kelimeden sonra ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde ünlü düşmesi görülür. Buna ünlü düşmesi ya da ses düşmesi denir.

Örneklerde görelim:

Ağız – ı => Ağzı örneğinde Ağız kelimesindeki ı ünlüsü düşmüştür. Buna ünlü düşmesi ya da ses düşmesi denir.

omuz-a => omza | akıl-ı => aklı  | beyin-i => beyni | fikir-i => fikri  | boyun-u => boynu | burun-u => burnu | devir-i => devri |  karın-ı => karnı |

2. Ünlü Değişimi

Ünlü değişimi sadece iki kelimede görülür. Bu kelimeler ben ve sen’dir.

Örnek: Bana bir masal anlat baba, sana alayım tava. (Ben ve sen sözcüklerindeki e, a olarak değişmiştir.)

3. Ünlü Daralması

Kelimelerdeki geniş ünlülerin gelen eklerden sonra daralmasına denir.

Örnek: Beslemek kelimesine bakalım:

Besle-yor => Besliyor = e geniş ünlüsü, i dar ünlüsüne dönüşmüştür.

Anla-yor => Anlıyor | Kaçma-yor => Kaçmıyor | Patla-yor => Patlıyor | Durma-yor => Durmuyor

Atla-yor => Atlıyor | Bilme-yor => Bilmiyor |

Not: -yor eki almadan da daralan iki sözcük vardır bunlar:

De-mek ve ye-mek fiilleri

Örnek: De-ecek => diyecek | ye-ecek => yiyecek

4. Ünlü Türemesi

Bazı sözcükler cık, cik, cuk, cük küçültme eklerini aldıklarında araya bir ünlü girer. Bu duruma ünlü türemesi denir.

Örnekler:

bir – cik => biricik  | genç – cik   => gencecik  |  öp  – cük => öpücük |  gül  – cük  => gülücük | az – cık => azıcık | dar – cık => daracık

Not: Pekiştirilmiş sözcüklerin bazılarında da ünlü türemesi görülür.

Örnekler: Sapasağlam  | güpegündüz  | düpedüz  | yapayalnız

5. Ulama

Sessiz bir harften sonra sesli bir harf geldiğinde ulama gerçekleşir.

Örnekler:

Dün anlattıklarımı yanlış anlamışsın.

Yaş otuz beş yolun yarısı.

Ünsüz (Sessiz) Harflerle İlgili Ses Olayları

1. Ünsüz Düşmesi

2. Ünsüz Türemesi

3. Ünsüz Sertleşmesi (Benzeşmesi)

4. Ünsüz Yumuşaması (Değişimi)

1. Ünsüz Düşmesi

Ünsüz ile biten sözcüklerin aldığı ek sonrası kelimenin sonundaki ünsüzün düşmesiyle meydana gelir.

Örnek: Alçak – L => Alçalmak | Yüksek – L => Yükselmek | Minik  – cik => Minicik | Ufak – cık => Ufacık

2. Ünsüz Türemesi

Etmek – olmak gibi yardımcı fiiller ile birleşen sözcüklerde görülebilir.,

Örnekler: His – etmek => Hissetmek | Hal – olmak => Hallolmak | Zan – etmek => Zannetmek | Af – etmek => Affetmek

3. Ünsüz Sertleşmesi (Ünsüz Benzeşmesi)

Sert ünsüzlerle biten (FISTIKÇIŞAHAP) ünsüzlerden sonra c, d, g ile başlayan bir ek geldiğinde c, d, g => ç, t, k ünsüzlerine dönüşür. Buna ünsüz sertleşmesi ya da ünsüz benzeşmesi denir.

Örnekler: Balık – cı=> Balıkçı | Ağaç – da => Ağaçta | Bit – gin => Bitkin | Yap – dı => Yaptı | Kork – du => Korktu | Kitap – cı => Kitapçı

4. Ünsüz Yumuşaması (Ünsüz Değişimi)

P, ç, t, k ile biten sözcüklerden sonra ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde p, ç, t, k sırasıyla b, c, d, ğ’ye dönüşür.

Örnekler: Koltuk – u  => Koltuğu  | Örnek – i => Örneği | Kitap – => Kitabı | Ağaç – a | Ağaca  | Kitap – a | Kitaba | Grup – u => Grubu

Kaynaştırma

Türkçede istisnai örnekler dışında iki ünlü yan yana gelmez. Bu yüzden ünlüyle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde araya uyumu sağlamak amacıyla bazı harfler girer. Bu duruma kaynaştırma, bu harflere kaynaştırma harfleri denir. Kaynaştırma harflerimiz: Y, Ş, S, N’dir

Örnek: Buse – i => Buse’yi | Masa – ı => Masayı | Altı – ar => Altışar | Uyku – u => Uykusu | Çanta- ın => Çantanın

6. SINIF SES BİLGİSİ TESTİNİ ONLİNE ÇÖZMEK İÇİN TIKLAYIN…